Υδροηλεκτρικό Εργοστάσιο
Υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στο «Στόμιο Αετιάς»
Διακριτός τίτλος ανάδοχης εταιρείας : «ΜΥΗΣ Σμιξιώτικο Α.Ε.»
Αριθμός Άδειας Παραγωγής ΡΑΕ 239 / 31-03-2005
(ΜΥΗΕ υπό ανάπτυξη: ισχύς 2,43 MW. Σε πλήρη ανάπτυξη: ισχύς 4,95 MW) Υψόμετρο υδροηλεκτρικού σταθμού (ΥΗΣ): 809 μ. Υψόμετρο υδροληψίας: 960 μ. Κτίριο: 300 τμ με 2 στροβίλους και παροχή νερού 2,6 m3/s και 1,2 m3/s
Με τον όρο Μικρό Υδροηλεκτρικό Έργο (ΜΥΗΕ), σύμφωνα με την Ελληνική Νομοθεσία, εννοούμε ένα υδροηλεκτρικό έργο εγκατεστημένης ισχύος μέχρι 15 MW. Η αρχή λειτουργίας ενός τυπικού Μικρού Υδροηλεκτρικού Σταθμού (ΜΥΗΣ) βασίζεται στην εκμετάλλευση της δυναμικής ενέργειας των επιφανειακών υδάτων, με μετατροπή της αρχικά σε κινητική ενέργεια και στη συνέχεια σε ηλεκτρική. Η εγκατάσταση ενός ΜΥΗΣ αξιοποιεί τη φυσική πτώση των νερών και την υψομετρική διαφορά μέσω ενός υπό πίεση υδραυλικού συστήματος που διοχετεύει το νερό σε ένα στρόβιλο. Τα βασικά επιμέρους τεχνικά έργα που αποτελούν ένα τυπικό ΜΥΗΣ είναι η υδροληψία, ο αγωγός προσαγωγής και ο σταθμός παραγωγής.
Το ΜΥΗΕ στη θέση «Στόμιο Αετιάς», του Ν. Γρεβενών και επί του ρέματος «Σμιξιώτικο», παραπόταμο του Βενέτικου, βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή του όρους Όρλιακας και στα όρια επίσης του Εθνικού Πάρκου Β. Πίνδου. Η περιοχή αυτή έχει αξιολογηθεί ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (ΣΠΠΕ) με βάση την Κοινοτική Οδηγία 79/409/ΕΟΚ.
Το «Σμιξιώτικο» ρέμα επί του οποίου έχει κατασκευαστεί το έργο εκτείνεται στην περιοχή κοινοτικού ενδιαφέροντος με την ονομασία «Όρος Βασιλίτσα» και κωδικό GR1310001 που περιλαμβάνεται στον Εθνικό Κατάλογο Περιοχών Κοινοτικής Σημασίας του Ευρωπαϊκού Δικτύου σημαντικών φυσικών περιοχών NATURA 2000 (εφαρμογή Κοινοτικής Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ). Ωστόσο, η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του έργου αγνόησε την ένταξη της θέσης στα παραπάνω δίκτυα Προστατευόμενων Περιοχών και τους περιορισμούς που προκύπτουν από αυτή. Παρά τη διαπιστωμένη σημασία της ορνιθοπανίδας, η ΜΠΕ αφιερώνει σε αυτή μόνο δύο παραγράφους. Επίσης, αποσιωπά τον κίνδυνο επηρεασμού του ευρύτερου υδρογραφικού δικτύου της περιοχής κοινοτικού ενδιαφέροντος από το συγκεκριμένο έργο. Παρά τις ελλείψεις, το έργο αδειοδοτήθηκε και εκδόθηκαν οι Π.Ο. με την υπ. αριθ. Α.Π.132859/07-07-2003 ΚΥΑ. Ακολούθησε τροποποιητική απόφαση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, υπ. αριθ. 77/25.01.2005, για τη μείωση της ισχύος του ΜΥΗΕ από 5,2 MW σε 4,95 MW, ώστε να τηρεί την αντίστοιχη διάταξη της ΚΥΑ του Εθνικού Πάρκου Β. Πίνδου (άρθρο 3, παρ. 25).
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι λίγα χρόνια πριν την έγκριση του έργου, στην ίδια ακριβώς θέση είχαν υλοποιηθεί εργασίες ανάδειξης της περιοχής ως χώρος επίσκεψης, με συντήρηση του παλιού λιθόστρωτου μονοπατιού που οδηγεί κοντά στους καταρράκτες του φαραγγιού, κατασκευή σκάλας, φυτεύσεις, χώροι αναψυχής κ.ά. Μάλιστα, οι εργασίες αυτές είχαν επιδοτηθεί από κοινοτικά και εθνικά κονδύλια. Με την κατασκευή ωστόσο του ΜΥΗΕ, οι παραπάνω εργασίες ακυρώθηκαν, αφού το σημείο δεν ήταν πια επισκέψιμο. Παράλληλα, πριν την έναρξη των εργασιών για το ίδιο το ΜΥΗΕ, προηγήθηκε η διάνοιξη δρόμου παράλληλα με το ρέμα, η οποία δεν συνδεόταν τυπικά με το ΜΥΗΕ, αλλά το εξυπηρετούσε έμμεσα. Η διάνοιξη του δρόμου κατάστρεψε ολοσχερώς το ανακαινισμένο μονοπάτι και τις κατασκευασμένες σκάλες και επιβάρυνε σημαντικά το ρέμα με αδρανή υλικά. Εξαιτίας όλων των παραπάνω, το έργο συνάντησε την ισχυρή αντίδραση των τοπικών κοινωνιών. Παρόλα αυτά, οι εργασίες για το κυρίως έργο ξεκίνησαν το Νοέμβριο του 2007. Την ίδια ημέρα, οι κάτοικοι της περιοχής με επικεφαλής τον πρώην Δήμο Θ. Ζιάκα διοργάνωσαν εκδήλωση διαμαρτυρίας και κατέφυγαν στο Συμβούλιο Επικρατείας. Περίπου ένα μήνα μετά, το Νομαρχιακό Συμβούλιο Γρεβενών με ισχυρή πλειοψηφία γνωμοδότησε αρνητικά για το έργο και ζήτησε τη διακοπή των εργασιών. Την ίδια απόφαση εξέδωσε και το Διοικητικό Πρωτοδικείο Κοζάνης.
Το διάστημα 31/12/2007 έως 31/12/2008 η ανάδοχη εταιρεία ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ Α.Ε., ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ και ΤΕΒ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Ε. εισέπραξε ως επιχορήγηση το ποσό των 469.800 ευρώ από το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών (Γενική διεύθυνση ιδιωτικών επενδύσεων). Αποτελούσε το 30% του προϋπολογισμού της επένδυσης κατασκευής ΜΥΗΕ ισχύος 4,95 MW στη θέση Στόμιο Σμιξιώτικου στο Ν. Γρεβενών.
Από τότε, και ως το καλοκαίρι του 2011 το έργο παρέμεινε στάσιμο και το φαράγγι παρέμεινε αποκλεισμένο εργοτάξιο. Την ίδια χρονιά η ανάδοχη εταιρεία επανεκκίνησε το έργο και της επετράπει η απρόσκοπτη λειτουργία του ΜΥΗΣ στο Σμιξιώτικο ρέμα.
Ο Δήμος Γρεβενών παραιτήθηκε από κάθε ένδικο μέσο εναντίον της εταιρείας,αφού εξασφάλισε για τους κατοίκους των γειτονικών χωριών, τα παρακάτω αντισταθμιστικά οφέλη:
1) εφάπαξ χορηγία , για φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις(130.000 €). 2) τέλος 4% επί του τζίρου της εταιρίας, υπέρ ΟΤΑ (50.000 €). 3) τέλος 1% επί του τζίρου υπέρ κατοίκων καταναλωτών Προσβόρου-Αλατόπετρας (13.000 €). 4) τέλος 0,3% επί του τζίρου για ΕΤΕΡΠΣ (3.800 €). 5) 1% επί του τζίρου υπέρ Εθνικού Πάρκου Β. Πίνδου(13.000 €). 6) χορηγία υπέρ Δήμου Γρεβενών για αναπλάσεις στην περιοχή (350.000 €) 7) βελτίωση της δασικής οδού προς τον καταρράκτη με 3Α 8) αξιοποίηση τοπικών εργολάβων για την τόνωση της απασχόλησης. 9) αυτοματισμός με φωτοκύτταρο για περιορισμό του ΜΥΗΣ κατά την διάρκεια προσέλευσης επισκεπτών στο χώρο θέασης του καταρράκτη . 10) ετήσια οικονομική στήριξη των συλλόγων Προσβοριτών, Φιλιππαίων, Πολυνερίου, Αετιάς, Αλατόπετρας ( 5 χ 6.000 € = 30.000 €) 11) έργα ανάδειξης του καταρράκτη ,με κοινοποίηση της οριστικής μελέτης ανάπλασης.
Για το ΜΥΗΣ έγραψαν: Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ του δημοσιογράφου Σάκη Αποστολάκη, Θεσ/νίκη 6 Δεκ 2007
«Στήνουν μονάδα ενέργειας μέσα σε δρυμό.
Υδροηλεκτρική μονάδα σε περιοχή εξέχοντος φυσικού κάλλους, με μεγάλη ιστορική και αρχαιολογική αξία, όπου φωλιάζει πληθυσμός αετών και καφέ αρκούδας, στην Αετιά του νομού Γρεβενών, δημιουργεί το Υπουργείο Ανάπτυξης.
Στην καταστροφή της περιοχής αντιδρούν τόσο οι κάτοικοι, αλλά και επιστήμονες του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Οι κάτοικοι προσέφυγαν στο Συμβούλιο Επικρατείας (ΣτΕ), αλλά η προσφυγή τους για την αναστολή των εργασιών δεν έγινε δεκτή. Οι εργασίες ξεκίνησαν ήδη, πριν καν το θέμα συζητηθεί στο ΣτΕ και όποια απόφαση κατά του έργου θα έρθει κατόπιν εορτής. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι περιβαλλοντικοί όροι απορρίφθηκαν από το νομαρχιακό συμβούλιο Γρεβενών. Παρ’ όλα αυτά, το έργο προχωράει.
Το έργο γίνεται δίπλα σε καταρράκτη, στην όχθη ενός πανέμορφου φαραγγιού, σε παραπόταμο του Βενέτικου.
Σε μικρή απόσταση από το συγκεκριμένο σημείο βρίσκεται η τοποθεσία Καστρί, όπου ανασκάπτεται αρχαίος οικισμός του 400 π.Χ., ενώ ακριβώς απέναντι γίνονται ανασκαφές σε αρχαίο μυκηναϊκό οικισμό, ο οποίος χρονολογείται στο 1800 π.Χ.
«Έχουμε κακή εμπειρία από τέτοια έργα» λέει ο δήμαρχος του Δήμου Θ. Ζιάκας που πρωτοστατεί. «Τη δεκαετία του ’90, κατά τις εργασίες δημιουργίας δικτύου ύδρευσης της πόλης των Γρεβενών, καταστράφηκε ο ρωμαϊκός δρόμος που διερχόταν από την περιοχή και ήταν σχετικός με την αρχαία “Εγνατία οδό”. Ο σωλήνας, από τον οποίο θα διοχετεύεται το νερό για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, θα περνάει δίπλα από τον καταρράκτη, ενώ δεν έχει προηγηθεί καμία γεώτρηση για να διερευνηθεί το υπέδαφος. Η περιβαλλοντική μελέτη δεν λαμβάνει υπ’ όψιν την πανίδα της περιοχής», τονίζει ο δήμαρχος.
Το έργο, που γίνεται θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια 5 μεγαβάτ.
Τη διαμαρτυρία για το έργο στη συγκεκριμένη περιοχή εκφράζουν με επιστολή τους προς τον υπουργό Ανάπτυξης, οι καθηγητές του ΑΠΘ, Ιστορίας και Τέχνης, Μιλτιάδης Παπανικολάου, κλασσικής Αρχαιολογίας, Στέλλα Δρούγου και ο αναπληρωτής καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Νίκος Ευστρατίου.
…και η απάντηση… Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ του δημοσιογράφου Σάκη Αποστολάκη, Θεσ/νίκη 11 Δεκ 2007
«Πράσινη ενέργεια από υδροηλεκτρικό»
Ο υπεύθυνος του έργου, Π. Μετζελόπουλος, με αφορμή τις αντιδράσεις των κατοίκων, επισημαίνει ότι το έργο που γίνεται στην Αετιά Γρεβενών είναι ένα μικρό υδροηλεκτρικό έργο, φιλικό προς το περιβάλλον, χωρίς φράγμα και ταμιευτήρα, εναρμονιζόμενο πλήρως με το χώρο και άδικα έχουν ξεσηκωθεί οι κάτοικοι της περιοχής.
Όπως επισημαίνει, το συγκεκριμένο έργο συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος με παραγωγή 14,3 GWh πράσινης ενέργειας ετησίως από ανανεώσιμες πηγές, υποκαθιστώντας 16.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα από ρυπογόνο ηλεκτροπαραγωγή που συντελείται σήμερα στις κυρίως ηλεκτροπαραγωγές περιοχές της χώρας (Πτολεμαΐδα, Κοζάνη, Μεγαλόπολη κλπ). Πρόκειται για ένα «σύγχρονο νερόμυλο», που κατασκευάζεται ακριβώς δίπλα από τον αντίστοιχο παλιότερο, της προηγούμενης γενιάς, που αντί να αλέθει στάρι παράγει πράσινη ενέργεια, συμβάλλοντας στη μείωση των επιπτώσεων της τρύπας του όζοντος.
Το έργο δεν γίνεται σε δρυμό, αλλά βρίσκεται εκτός εθνικών δρυμών της περιοχής και εκτός περιοχών Natura 2000, ενώ δεν υποβαθμίζεται το περιβάλλον. Οι δε χορηγηθείσες άδειες προβλέπουν την κατ’ απόλυτη προτεραιότητα απελευθέρωση οικολογικής παροχής νερού ύψους 145 L/s καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, επαρκούς για τη διατήρηση του οικοσυστήματος.
Η τοποθεσία «Καστρί», καταλήγει ο Π. Μεντζελόπουλος και οι αναφερθείσες ανασκαφές αρχαίου μυκηναϊκού οικισμού βρίσκονται μακριά από τον εργοταξιακό χώρο, δεν είναι ορατές από αυτόν και ασφαλώς δεν θίγονται από το έργο. Γι’ αυτό η αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία Αιανής Κοζάνης χορήγησε τη σχετική άδεια.