Τα πέτρινα γεφύρια των Γρεβενών

Διαβάτες της ιστορίας

Αν και δεν συναγωνίζονται εκείνα της Ηπείρου, τα γεφύρια της περιοχής διηγούνται θρύλους, αρχιτεκτονικά επιτεύγματα, συγκοινωνιακές ρυθμίσεις, την ίδια την ιστορία των Γρεβενών.

Η κατασκευή των πέτρινων γεφυριών των Γρεβενών ξεκινά από τα αρχαία χρόνια και συνεχίζει μέχρι την τουρκοκρατία, οπότε πήραν τη μορφή που βλέπουμε σήμερα. Στη νεότερη εποχή, την ανέγερση των γεφυριών αναλάμβαναν οι μάστορες της περιοχής κατ’ εντολή του χρηματοδότη. Η διαδικασία κατασκευής ήταν εμπειρική, γι’ αυτό και πολλά γεφύρια χρειάστηκε να χτιστούν και να ξαναχτιστούν μέχρι να στεριώσουν. Δεν είναι άλλωστε λίγοι οι θρύλοι που συνδέονται με το δυσκολότερο κομμάτι της κατασκευής, τη θεμελίωση. Ο πρωτομάστορας του γεφυριού του Αζίζ Αγά τη γλίτωσε τελευταία στιγμή, όταν, έπειτα από δύο αποτυχημένες προσπάθειες θεμελίωσης, ο Τούρκος χρηματοδότης τού χάρισε μια τελευταία ευκαιρία για να μην του πάρει το κεφάλι. Ακολουθούσε η τοποθέτηση, ταυτόχρονα στις δύο πλευρές, πελεκημένων σε κατάλληλα σχήματα λίθων μέχρι την κορυφή, όπου στο μέσον απέθεταν τη μεσαία πέτρα, γνωστή ως «κλειδί».

Όσο για τα ονόματα που δίνονταν στα γεφύρια, οι ιστορίες ποικίλλουν. Σε πολλές περιπτώσεις δόθηκε το όνομα του χρηματοδότη, όπως του Αζίζ Αγά, του Σπανού και του Πασά. Άλλες φορές, πάλι, δινόταν το όνομα της περιοχής, όπως στην περίπτωση του Παλαιομάγερου, αφού Μαγέρη ονομαζόταν παλαιότερα το χωριό Δασύλλιο. Κάποιες άλλες, το όνομα έδινε ο θρύλος που έζωνε το γεφύρι. Όπως στην περίπτωση του γεφυριού της Λιάτισσας (ή του Κλέφτη): λέγεται πως ένας κλέφτης, για να γλιτώσει από τους Τούρκους, πήδησε στο σημείο όπου είναι χτισμένο σήμερα το γεφύρι από τη μία πλευρά στην άλλη και, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, έγινε χορηγός του. Εάν οι θρύλοι κρύβουν αλήθειες ή όχι, αυτό το αφήνουμε στη φαντασία του καθενός.

Γεφύρι Αζίζ Αγά
Βρίσκεται κοντά στο χωριό Τρίκωμο, χτίστηκε το 1727 και έχει τη μεγαλύτερη σε ύψος και άνοιγμα καμάρα στη Μακεδονία. Το καμπανάκι που κρέμεται από το κέντρο της καμάρας προειδοποιούσε τους περαστικούς για την επικινδυνότητα διέλευσης από το γεφύρι όταν φυσούσε δυνατός άνεμος.

Γεφύρι Καγκέλια
Ένα χιλιόμετρο από τον κεντρικό δρόμο Τρικώμου προς Μοναχίτι, το δίτοξο αυτό γεφύρι αποτελούσε το βασικό πέρασμα για τα χωριά Μικρολίβαδο και Μοναχίτι. Σήμερα, περνούν μόνο οι περιπατητές που διασχίζουν το μονοπάτι από Τρίκωμο για Σπήλαιο.

Γεφύρι στον Ζιάκα
Το δίτοξο γεφύρι μπορείτε να το δείτε ακόμη και από το παράθυρο του αυτοκινήτου σας, αφού στέκει δίπλα στην καινούργια γέφυρα του δρόμου που οδηγεί στο χωριό Ζιάκας.

Γεφύρι Λιάτισσας (ή του Κλέφτη)
Χτισμένο σε ένα τοπίο εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς στο φαράγγι στην Κόψιανη, αντικατέστησε παλαιότερο ξύλινο γεφύρι που εξυπηρετούσε την πρόσβαση στα χωράφια των Σπηλαιωτών. Σύμφωνα με το αρχείο της μονής, αυτό είναι το γεφύρι που χρηματοδότησε η Μονή της Παναγίας της Σπηλιώτισσας και όχι το γεφύρι της Πορτίτσας, ως είθισται να λέγεται.

Γεφύρι Πορτίτσας
Το πιο πολυφωτογραφημένο γεφύρι της Μακεδονίας, χτισμένο στη ρίζα του φαραγγιού, κάτω από το χωριό Σπήλαιο. Παραδοσιακά ονομάζεται «το γεφύρι στο νησί», λόγω της μικρής νησίδας που σχηματίζεται στη ροή του ποταμού. Είναι δίτοξο, έχει μήκος 34 μ. και κάποτε ένωνε το Σπήλαιο με την Κρανιά.

Γεφύρι Δοτσικού
Το μοναδικό γεφύρι του νομού που βρίσκεται μέσα σε χωριό και ενώνει ακόμη και σήμερα όχι μόνο τις δύο συνοικίες του, αλλά και δύο κόσμους: τον κόσμο των μαστόρων και τον κόσμο των Βλάχων. Χαρακτηριστικό είναι το ανάγλυφο κεφάλι στο κέντρο του, με το οποίο συνήθιζαν να κοσμούν τα γεφύρια οι κτίστες του Βοΐου.

Γεφύρι Σπανού
Ανάμεσα στο Κηπουρειό και την Πηγαδίτσα, το πεντάτοξο γεφύρι κατασκευάστηκε το 1864 από τον Μουσταφά Πασά, αγά του Αργυροκάστρου, τον επονομαζόμενο Σπανό. Είναι το μεγαλύτερο σε μήκος γεφύρι του νομού (84 μ.) και το σημαντικότερο από άποψη συγκοινωνίας, αφού χτίστηκε στον κύριο άξονα σύνδεσης της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Την εποχή μάλιστα του Αλή Πασά υπήρχε χάνι και κοινόβιο δερβίσηδων.

Γεφύρι Παλαιομάγερου (ή Δασυλλίου)
Χτίστηκε το 1910 από τον Τζιούφα και, παρότι δεν χρησιμοποιείται, είναι καλοδιατηρημένο, λόγω της φροντίδας των κατοίκων.

Γεφύρι του Γκαβού στο Νιδρούζι

Βρίσκεται μεταξύ της Αλατόπετρας και του Προσβόρου, πάνω στο μεγάλο μονοπάτι, που ένωνε τα Γρεβενά με τη Σαμαρίνα και την Κόνιτσα. Χτίστηκε το 1900 με συνδρομές των μελών του ευεργητικού συλλόγου Φιλιππιωτών Αμερικής «Νέος Αστήρ». Τους στοίχησε 170 λίρες και την κατασκεύασε ο πρωτομάστορας Βράγκας από τον Άγιο Κοσμά Γρεβενών. Είναι μονότοξο, με ορθογώνιες πελεκητές πέτρες μεγάλων διαστάσεων από ψαμμίτη, μήκους 20μ., πλάτους 3,5μ., ύψους 7,5μ., και άνοιγμα τόξου 11,5μ. Είναι επισκέψιμο από το μονοπάτι – πεζόδρομο του φαραγγιού της Αετιάς, μια διαδρομή περίπου 40 λεπτών. Το γεφύρι έχει χαρακτηριστεί με υπουργική απόφαση ιστορικό διατηρητέο μνημείο.