Ήθη και Έθιμα

.

Πανηγύρι και διάκληση στο ξωκλήσι της Παναγιάς

Το πανηγύρι στο ξωκλήσι της Παναγιάς, γίνεται κάθε χρόνο το δεκαπενταύγουστο και αποτελεί την κορυφαία εκδήλωση του χωριού. Ο καλός καιρός είναι πάντοτε σύμμαχος, επιτρέπει τη γιορτή στο ύπαιθρο και οι άνθρωποι είναι ξένοιαστοι από τις έγνοιες του χειμώνα.

Μετά τη Θεία Λειτουργία αναβιώνει το έθιμο της δημοπρασίας της εικόνας της «Κοίμησης της Θεοτόκου». Ο επίτροπος της εκκλησίας αναλαμβάνει να διαλαλήσει και να προσκαλέσει τους πιστούς να «κτυπήσουν» την εικόνα και να επιτύχει το μεγαλύτερο δυνατό ποσό. Εκείνος που προσφέρει τα περισσότερα χρήματα (πλειοδότης), δέχεται τις ευχές των χωριανών, σέρνει πρώτος το χορό και κρατά την εικόνα για ορισμένο χρονικό διάστημα στο σπίτι του. Δίκαια θεωρείται άξιος του χωριού και καμαρώνει. Τα χρήματα που προσφέρει ο πιστός δίνονται για τις ανάγκες της εκκλησίας.

Με τη λέξη «διάκληση» εννοούμε τον πανηγυρικό χαρακτήρα της γιορτής. Ετυμολογικά, ο εκκλησιαστικός όρος «διάκληση», πιθανόν να προέκυψε από την πρόθεση δια + κλήση (προφορικό κάλεσμα), προκειμένου να τιμήσουν την Παναγία που γιορτάζει και να παραθέσουν γεύμα (συμπόσιο) σε όλους τους παρευρισκόμενους, μετά βέβαια την τέλεση της θείας λειτουργίας. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι το έθιμο έχει τις ρίζες στις Αγάπες, στα κοινά συσσίτια των πρώτων Χριστιανών. «Το ’χουμε από αμνημονεύτων χρόνων, από αρχαιοτάτων χρόνων, έθιμο παμπάλαιο, το ’χουμε από την Τουρκοκρατία, πάππου προς πάππου».

Το έθιμο ικανοποιεί την ανάγκη των κατοίκων να επικοινωνήσουν, να γνωριστούν, να συμφωνήσουν, να χαρούν, να διασκεδάσουν, αφού η αγροτική και ποιμενική ζωή δεν έδινε πολλές ευκαιρίες για κάτι τέτοιο. Η διάκληση κατόρθωσε να συγκεράσει την αρετή της φιλοξενίας με την ανάγκη της κοινωνικότητας. Στο πανηγύρι κατέφθαναν οι συγγενείς της γύρω περιοχής από την παραμονή, “για να ξενυχτήσουν την Παναγία, για να ανάψουν στη χάρη της ένα κερί, να κάνουν το τάμα τους, να αλλάξουν καμιά κουβέντα, να ξεπονέσουν το σόι τους, να φάνε λίγο κοψίδι, να κάνουν κάποιο προξενιό”. Η φιλοξενία ήταν πάνω από κάθε προτεραιότητα.

Η διάκληση γινόταν πάντα με προσφορές και τάματα των χωριανών. Οι κτηνοτρόφοι έσφαζαν το κουρμπάνι από βραδύς ή ανήμερα και το πρόσφεραν στην Παναγία για να προστατεύει το κοπάδι και να έχουν καλή και γόνιμη χρονιά. Τα φαγητά που ετοιμάζονταν ήταν κυρίως κρέας γιαχνί με κρεμμύδια και κρέας με ρύζι. Τα τελευταία χρόνια το έθιμο χάνει τον παλιό του τύπο και γίνεται μόνο ψυχαγωγική εκδήλωση, στην οποία συνδράμει με προσφορές ποτών και γλυκισμάτων η κοινότητα και τελευταία ο Δήμος Γρεβενών.

Στη συνέχεια ακολουθεί γλέντι. Ο χορός είναι κυκλικός και διατάσσεται σύμφωνα με την ιεραρχία. Την κορυφή του χορού αποτελούν αυτοί που γνωρίζουν καλύτερα τα τραγούδια και τραγουδούν πιο μελωδικά. Τραγουδάνε πρώτα οι άντρες ένα στίχο και τον επαναλαμβάνουν οι γυναίκες χωρίς τη συνοδεία οργάνων.